Chào mừng kỷ niệm 136 năm ngày Quốc tế lao động (01/5/1886-01/5/2022)
I. LỊCH SỬ NGÀY QUỐC TẾ LAO ĐỘNG 1/5
Từ
nửa cuối thế kỷ XIX, chủ nghĩa tư bản bước sang giai đoạn độc quyền, sản xuất
công nghiệp tăng nhanh; ở một số nước như Anh, Mỹ, Pháp, Đức … phát triển mạnh
mẽ. Cùng với những bước tiến của nền kinh tế tư bản, giai cấp tư sản tăng cường
bốc lột và bần cùng hóa công nhân lao động; mâu thuẫn giai cấp ngày càng sâu sắc,
dẫn đến nhiều cuộc đấu tranh giữa giai cấp tư sản với giai cấp vô sản diễn ra với
quy mô ngày càng lớn. Trong cuộc đấu tranh đó, vấn đề thời gian lao động có ý
nghĩa quan trọng. Ngay sau khi thành lập Quốc tế I năm 1864, C.Mác coi việc rút
ngắn thời gian lao động là nhiệm vụ đấu tranh của giai cấp vô sản. Tại Đại hội
lần thứ nhất của Quốc tế I họp tại Giơ-ne-vơ (Thụy Sĩ) tháng 9/1866, vấn đề đấu
tranh đòi ngày làm việc 8 giờ được coi là nhiệm vụ quan trọng. Khẩu hiệu “Ngày
làm 8 giờ” sớm xuất hiện ở một số nơi của nước Anh - nước có nền công nghiệp
phát triển sớm nhất thế giới. Yêu sách này dần lan sang các nước khác.
Nước Mỹ, từ một quốc gia có nền kinh tế lạc hậu, phụ
thuộc vào Châu Âu, đã mở rộng sản xuất, nhanh chóng phát triển trở thành nước
công nghiệp hàng đầu thế giới. Thành phố Chi-ca-gô trở thành trung tâm thương
nghiệp của Mỹ. Nước Mỹ lao vào cuộc chạy đua cạnh tranh tư bản quyết liệt. Các
guồng máy chạy hết công suất suốt ngày đêm, hàng vạn công nhân bị bắt buộc làm
việc mỗi ngày từ 14-18 giờ, phụ nữ lao động quần quật không kém gì nam giới,
nhưng đồng lương chỉ bằng ½ nam giới và suốt tuần không có ngày nghỉ; trẻ em
cũng phải làm việc 12 giờ/ngày.
Không chịu đựng mãi với chế độ bốc lột tàn khốc của
giai cấp tư bản, phong trào bãi công của công nhân Mỹ bùng lên với đòi hỏi bức
thiết là tăng lương, giảm giờ làm, cùng với phong trào đấu tranh của công nhân
là sự ra đời và phát triển phong trào Công đoàn. Năm 1868, giới cầm quyền Mỹ buộc
phải thông qua đạo luật “Ngày làm 8 giờ” trong các cơ quan, xí nghiệp thuộc
Chính phủ. Nhưng các xí nghiệp tư nhân vẫn giữ ngày làm từ 11 - 12 giờ.
Ngày 01/5/1886, tại thành phố Chi-ca-gô (Mỹ), hưởng ứng
lời kêu gọi của “Liên
đoàn Lao động Mỹ”, công nhân toàn thành phố tiến hành bãi công, tổ chức
mít tinh và biểu tình trên đường phố (40 ngày không đến nhà máy làm việc).
Khẩu hiệu “Ngày làm 8 giờ” trở thành tiếng nói chung của công nhân lao động
toàn thành phố làm cho chính quyền tư sản rơi vào thế bị động.
Ngày 03/5/1886, hơn 6 ngàn
công nhân tổ chức bãi công, mít tinh, biểu tình nhưng những người tham gia bãi
công đã bị cảnh sát đàn áp, 9 công nhân bị giết, 50 bị thương nặng, gây chấn động
thành phố.
Ngày 04/5/1886, một cuộc mít tinh khổng lồ diễn ra ở Quảng
trường Hay-mác-két để phán kháng hành động đàn áp của cảnh sát. Lấy cớ đó chính
quyền mở cuộc khủng bố lớn, hơn 200 người chết và bị thương, nhà tù chật ních
những người tham gia đấu tranh.
Những cuộc biểu tình tại
Chi-ca-gô diễn ra ngày càng quyết liệt. Giới chủ đuổi những công nhân bãi công,
thuê người làm ở các thành phố bên cạnh, thuê bọn khiêu khích và cảnh sát đàn
áp, phá hoại cuộc đấu tranh của công nhân. Các xung đột xảy ra dữ dội khiến
hàng trăm công nhân chết và bị thương, nhiều thủ lĩnh công đoàn bị bắt…
Vụ tàn sát đẫm máu ngày
01/5/1886, gây nên chấn động lớn trong giai cấp công nhân thế giới. Ở Mỹ nhiều
cuộc biểu tình lớn nổ ra tại các thành phố lên tiếng ủng hộ yêu sách của công
nhân Chi-ca-gô. Công nhân Pháp, Ý, Tây Ba Nha, Hà Lan… tổ chức nhiều cuộc mít
tinh bày tỏ sự đồng tình với công nhân Mỹ.
Hơn một năm sau, ngày 11/11/1887, các thủ lĩnh của cuộc
đấu tranh bị chính quyền treo cổ. Tuy phong trào bị đàn áp, nhưng chính phủ buộc
phải ban hành đạo luật ngày làm 8 giờ.
Để ghi nhận những thành quả của phong trào công nhân
các nước, ngay trong Đại hội thành lập Quốc tế thứ II, được triệu tập ngày
14/7/1889, các đại biểu của giai cấp công nhân đã thông qua Nghị quyết lấy ngày
01/5 làm Ngày đoàn kết đấu tranh của công nhân lao động trên toàn thế giới. Từ
đó ngày 01/5 trở thành Ngày Quốc tế Lao động.
Thực hiện Nghị quyết của Quốc
tế thứ II, ngày 01/5/1890 lần đầu tiên, Ngày Quốc tế Lao động được kỷ niệm trên
quy mô thế giới. Công nhân ở các nước Mỹ, Ca-na-đa, Pháp, Đức, Áo, Đan Mạch, Bỉ,
Thụy Điển, Hà Lan, Ý và nhiều nước khác tiến hành bãi công, mít tinh xuống đường
biểu tình mang theo biểu ngữ “Ngày làm 8 giờ”, “Vô sản tất cả các nước đoàn kết
lại”.
Ngày Quốc tế Lao động (1/5) đã trở thành ngày Lễ tại
nhiều quốc gia trên thế giới, dành để tôn vinh lao động và gây dựng đoàn kết
lao động trên thế giới; là ngày hội của giai cấp công nhân và nhân dân lao động
trên toàn thế giới, ngày đoàn kết giai cấp công nhân và các dân tộc bị áp bức
trên thế giới trong cuộc đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến
bộ xã hội.
II. GIAI CẤP CÔNG NHÂN VÀ NHÂN DÂN LAO ĐỘNG VIỆT NAM
VỚI NGÀY QUỐC TẾ LAO ĐỘNG - 1/5
Từ thập niên 30 của thế kỷ
XX, Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh) đã truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào
Việt Nam qua những tác phẩm của mình, giúp công nhân lao động Việt Nam hiểu rõ
phong trào cộng sản, công nhân, công đoàn thế giới, nhất là về Cách mạng Tháng
mười Nga và ngày Quốc tế Lao động 1/5, biểu hiện sự đoàn kết với vô sản, cần
lao quốc tế. Ngày 1/5 gắn liền cả một quá trình đấu tranh cách mạng ở trong nước
cũng như ở ngoài nước.
Ngày 01/5/1925, công nhân Chợ
Lớn, công nhân đường sắt Dĩ An và công nhân Đà Nẵng biểu tình bày tỏ ý chí bảo
vệ Liên bang Xô viết. Tháng 8 năm 1925, công nhân Nhà máy đóng tàu Ba Son (Sài
Gòn) đã bãi công đòi tăng lương và để ủng hộ phong trào đấu tranh của công nhân
Thượng Hải (Trung Quốc). Những cuộc đấu tranh đầu tiên ấy, đánh dấu sự kết hợp
giữa chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa quốc tế vô sản, một mốc son trong phong
trào công nhân Việt Nam phát triển từ tự phát đến tự giác.
Ngày 03 tháng 02 năm 1930, Đảng Cộng sản Việt Nam được
thành lập. Ngay trong Cương lĩnh đầu tiên, Đảng ta đã xác định vai trò và sứ mệnh
lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam, là giai cấp lãnh đạo cách mạng, nòng cốt
trong khối liên minh công - nông. Phong trào đấu tranh ngày 01/5/1930 đã mở đầu
cho cao trào cách mạng 1930-1931. Từ thành thị đến nông thôn, từ Bắc đến Nam
nhiều nơi treo cờ Đảng, tổ chức mít tinh, tuần hành thị uy, lần đầu tiên mít
tinh dưới sự lãnh đạo của Đảng và hướng dẫn, vận động của Công hội đỏ, công
nhân cùng với nông dân mít tinh biểu tình kỷ niệm ngày Quốc tế Lao động 01/5, đấu
tranh đòi quyền lợi, bày tỏ tình đoàn kết với công nhân lao động thế giới. Đây
là lần đầu tiên giai cấp công nhân và nhân dân lao động trên phạm vi toàn quốc
đoàn kết đấu tranh tỏ rõ sức mạnh vô địch, nghị lực phi thường của khối liên
minh công - nông. Đặc biệt là Nhà máy xe lửa Trường Thi, Nhà máy Cưa, Nhà máy
diêm Bến Thủy (Nghệ An), hàng nghìn thợ thuyền cùng sát cánh với nông dân ngoại
thành đòi ngày làm việc 8 giờ, giảm sưu thuế; cuộc đấu tranh của 4000 công nhân
Nhà máy sợi Nam Định trong 21 ngày gian khổ cũng góp phần vào cao trào cách mạng
toàn quốc do Đảng lãnh đạo.
Trong cao trào cách mạng 1936-1939, thời kỳ Mặt trận
Dân chủ Đông Dương, ngày Quốc tế Lao động được tổ chức công khai. Đặc biệt là
cuộc mít tinh ngày 01 tháng 5 năm 1938, tại trường Đấu xảo Hà Nội (nay là Cung
Văn hóa Lao động Hữu nghị Việt - Xô). Cuộc mít tinh bắt đầu lúc 16 giờ ngày
1/5/1938, nhưng ngày từ xế trưa, trên nhiều ngả phố, những dòng người tham gia
mít tinh đã cuồn cuộn lên đường. Tổng cộng có trên 25.000 người của 25 đoàn
khác nhau. Đây là cuộc mít tinh lớn nhất trong thời kỳ vận động dân chủ, biểu
dương sức mạnh của nhân dân lao động.
Sau khi dành được độc lập, ngày 18/2/1946, Hồ Chủ tịch
ký Sắc lệnh số 22c/NV/CC quy định ngày 01/5 là một trong những ngày Lễ chính thức
của nước ta.
Ngày 29/4/1946, Hồ Chủ tịch
đã ký Sắc lệnh số 56 quy định công nhân lao động được hưởng lương ngày
nghỉ lễ Quốc tế Lao động (01/5). Ngày 01/5/1946, lần đầu tiên trong lịch
sử nước ta, ngày Quốc tế Lao động (01/5) được tổ chức kỷ niệm mít tinh trọng thể
tại Hà Nội với sự tham dự của 20 vạn nhân dân lao động. Nhân dịp này, Chủ tịch
Hồ Chí Minh đọc lời kêu gọi: “Cùng
đồng bào toàn quốc! Cùng anh chị em lao động! Ngày 01 tháng 5 là một ngày Tết
chung cho lao động cả các nước trên thế giới. Đó là một ý nghĩa đoàn kết rất
sâu xa. Ở nước ta lần này là lần đầu mà đồng bào ta, anh chị em lao động ta, được
tự do đón tiếp ngày 01 tháng 5. Vậy nên nó có ý nghĩa đặc biệt sâu xa hơn nữa.
Đối với chúng ta nó là một ngày để tỏ cho thế giới biết rằng ngày này chẳng những
là ngày Tết lao động, mà nó còn là ngày toàn dân đoàn kết. Đoàn kết để giữ vững
tự do dân chủ. Đoàn kết để kiến thiết nước nhà.Đoàn kết để xây dựng một đời sống
mới”.
Trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhất là
trong sự nghiệp đổi mới, phát triển của đất nước, giai cấp công nhân Việt Nam
đã có những bước trưởng thành cả về số lượng và chất lượng, đang có mặt trong tất
cả các thành phần kinh tế, đóng góp to lớn tổng sản phẩm xã hội và ngân sách
nhà nước. Công nhân lao động nước ta đã tiếp cận nhanh với khoa học, công nghệ
tiên tiến, từng bước đảm đương, làm chủ kỹ thuật và công nghệ cao, hình thành đội
ngũ công nhân trí thức.
Nghị quyết số 20/NQ-TW, Hội nghị Trung ương 6 (khóa
X) về “Tiếp tục xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước”, Đảng ta xác định “Giai cấp công nhân nước ta có sứ mệnh lịch
sử to lớn: Là giai cấp lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiền phong là Đảng cộng
sản Việt Nam; giai cấp đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến; giai cấp
tiên phong trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, lực lượng đi đầu trong sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước vì mục tiêu dân giàu nước mạnh,
xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; lực lượng nồng cốt trong liên minh giai cấp
công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ tri thức dưới sự lãnh đạo của Đảng”.
Trong những năm qua, giai
cấp công nhân và tổ chức Công đoàn Việt Nam luôn vượt qua mọi khó khăn, thử
thách; chủ động sáng tạo, đổi mới tổ chức, nội dung, phương thức hoạt động để
thu hút, tập hợp ngày càng đông đảo công nhân viên chức, lao động và hành động
sát thực hơn, ý nghĩa hơn với vai trò đại diện, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp,
chính đáng của đoàn viên, công nhân viên chức, lao động. Với những bước đi,
hành động thiết thực, những chuyển biến mạnh mẽ và vững chắc trong hơn 90 năm
qua, khẳng định hệ thống Công đoàn cả nước đã, đang và sẽ tiếp tục phát huy rõ
vị trí, vai trò, chức năng là tổ chức đại diện, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp,
chính đáng cho người lao động; là chỗ dựa vững chắc, tin cậy của cán bộ, đoàn
viên với phương châm “Ở đâu công nhân khó, ở đó có công đoàn”.
Văn kiện Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ XII của Đảng nêu rõ: “Quan tâm giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng,
phát triển giai cấp công nhân cả về số lượng và chất lượng; nâng cao bản lĩnh
chính trị, trình độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, tác phong công
nghiệp, kỷ luật lao động của công nhân; bảo đảm việc làm, nâng cao thu nhập, cải
thiện điều kiện làm việc, nhà ở, các công trình phúc lợi phục vụ cho công nhân;
sửa đổi bổ sung các chính sách, pháp luật về tiền lương, bảo hiểm xã hội, bảo
hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp,… để bảo vệ quyền lợi, nâng cao đời sống vật chất
và tinh thần của công nhân”./.